Nog een paar weekjes en dan scharen we ons weer om de kerstboom. De ene familie bezoekt de kerstnachtdienst en de andere familie pakt cadeautjes uit met swingende kerstmuziek op de achtergrond. We verorberen meerdere gangen en proosten met elkaar. Het is feest! Met een beetje geluk, ligt er een dik pak sneeuw voor het echte kerstgevoel. Onze voordouders vierden ook kerst. Maar op welke manier? In deze blog blikken we terug naar het kerstfeest van vroeger.
Midwinterfeest
“Er is een kindeke geboren op aard, er is een kindeke geboren op aard, ’t kwam op de aarde voor ons allemaal, ’t kwam op de aarde voor ons allemaal.” Dat is misschien wel zo, maar niet precies op 25 december. Keizer Constantijn zorgde ervoor dat de geboorte van Jezus vanaf de vierde eeuw na Christus gevierd werd op 25 december. Zo werd het midwinterfeest gecombineerd met de geboorte van Jezus. Onze Germaanse voorouders vierden Joel (of Yule) vanaf 21 december (de kortste dag van het jaar). Onze historische families moedigden de zon aan weer te gaan schijnen. Vanaf 22 december worden de dagen langer en dat was een goede reden voor een paar dagen feest! Daarbij werd hout verbrand om licht te creëren en de zon zodoende het goede voorbeeld te geven. Het Christelijke idee van licht is dat we met het branden van kaarsjes de komst van Jezus ‘vieren’. Of het nu om Yule ging of Kerstmis, ze vierden in de letterlijke of figuurlijke zin het feest van het licht. Al doen we dat nu eigenlijk nog steeds.
De kerstboom
Die kerstboom haalden we eeuwen geleden ook al in huis. In het midwinterfeest speelden bomen een belangrijke rol. Onze voorouders maakten de boom aantrekkelijker met versieringen en echte kaarsjes (licht!). Dit om de boze bosgeesten weg te jagen. De kerstboom staat bovendien symbool voor vruchtbaarheid en leven en past dus goed bij die langere dagen. Die kaarsjes kregen door Maarten Luther nog een extra waarde. Door kaarsjes in de boom te laten branden, werd iedereen die ernaar keek aan de komst van het kindeke Jezus herinnerd. Er kwam licht in de duisternis. En ach, zeg nu zelf: het ziet er ook nog eens gezellig uit! We kunnen dus wel stellen dat onze voorouders net zo blij waren met die kerstboom als wij nu (tenzij je niet van kerstbomen houdt).
De kerststal
De kerststal maakte pas in de dertiende eeuw zijn intrede. Franciscus van Assisi was zo onder de indruk van Jezus’ geboorteplaats Bethlehem dat hij besloot het dorpje na te bootsen in zijn woonplaats. Het resultaat: in 1224 bouwde Franciscus in een grot een kerststal inclusief kribbe met stenen kindje. Daaromheen zette hij verschillende dieren. Dat sprak tot de verbeelding en zo wordt deze trend tot op de dag van vandaag in stand gehouden.
De kerstman
En hoe past de kerstman dan in dit plaatje van licht en vreugde? Coca Cola stortte zich rond 1931 op de doelgroep kinderen. De wet verbood het echter om kinderen af te beelden die Coca Cola dronken. Coca Cola bedacht een vriendelijke, vrolijke kerstman die tijdens een pauze Coca Cola kreeg van een stel kinderen. Zo bereikte Coca Cola toch de juiste doelgroep. Natuurlijk is Santa Claus gebaseerd op onze welbekende Sinterklaas. Het ouderwetse Sinterklaasfeest kreeg in Amerika een gloednieuwe vorm en die sloeg aan. In Nederland deden we destijds niet mee met de kerstmangekte. We hielden het gewoonweg bij Sinterklaas en het christelijke kerstfeest. De laatste decennia speelt de kerstman ook in Nederland een rol. Onze voorouders hebben hoogst waarschijnlijk niet aan de kerstman gedacht toen ze kerst vierden.
… En zo kunnen we nog veel meer aspecten noemen van het kerstfeest toen en nu. We weten in elk geval zeker dat de kans groot is dat jouw voorouders net zoveel plezier hadden in het kerstfeest als wij nu. Want toen… en nu! vieren we een feest van licht in de duisternis.
Blog 